#Kenya #agriculture #soilpests #obere ndị ọrụ ugbo #sustainablesolutions #climatechange #pestmanagement #akwukwo nri #agriculturalresilience #environmentalconservation
Ihe ọkụkụ nke Kenya n'okpuru nnọchibido
Na Kenya, ubi ahịhịa ndị e kwere nkwa na a ga-ewe ihe ubi ga-aba ụba ugbu a bụ ebe a na-alụ ọgụ ka ndị ọrụ ugbo na-akpa obere obere na-eche mwakpo na-adịghị akwụsị akwụsị site n'aka ụmụ ahụhụ na-emebi ala. Nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya nke ndị ọkà mmụta sayensị sitere na Mahadum Nairobi na International Center of Insect Physiology and Ecology (ICIPE) mere ekpughere eziokwu jọgburu onwe ya nke nsogbu a na-arị elu, na-ekpughe mmetụta na-emebi emebi nke ụdị ijiji abụọ dị aghụghọ na ihe ọkụkụ n'ofe mpaghara ahụ.
Ọmụmụ ahụ, nke e bipụtara na Scientific Reports, na-akọwapụta mpụta nke Delia platura dị ka ihe iyi egwu dị egwu nye ihe ọkụkụ kabeeji na Atherigona orientalis dị ka onye iro na-adịghị agwụ agwụ n'ubi yabasị. Ụmụ ahụhụ ndị a na-akpa ike, bụ́ ndị na-eme nke ọma n'ihi mgbanwe ihu igwe na mbibi ebe obibi, akpatala mbibi zuru ebe nile, na-ahapụ ụzọ nke ihe ubi na-emebi emebi na tisasịa ihe e ji ebi ndụ.
Ndị nnyocha nyochara ala ubi n’ógbè ise bụ́ isi—Nyandarua, Nakuru, Kiambu, Kajiado, na Nyeri—ma hụkwa n’ala ala ahịhịa juru n’ihi mbibi nke ụmụ ahụhụ ndị bi n’ala bi. N'akụkụ ndị bụ isi kpatara ya, ndị na-acha ọcha, wireworms, na beetles sap, nsị nke ikpuru yabasị na ụmụ ahụhụ ndị ọzọ na-emekọ ọnụ emewo ka ahụhụ ndị ọrụ ugbo na-enwe, na-eme ka mgbasa nke ọrịa na-emebi ihe ọkụkụ dị ka Fusarium basal ire ere.
Eziokwu ahụ jọgburu onwe ya na-akawanye njọ site na adịghị arụ ọrụ nke usoro nchịkwa ọdịnala, ebe ihe karịrị 95% nke mbọ ndị ọrụ ugbo na-agba iji buso ụmụ ahụhụ ndị a ọgụ na-egosi na ọ bụ ihe efu. Dennis Beesigamukama, onye na-ede akwụkwọ nke ọmụmụ ihe na onye nyocha post-doctoral na ICIPE, na-emesi mkpa ọ dị ngwa ngwa maka mgbanwe mgbanwe n'ime atụmatụ nlekọta pest.
"Ngwọta ọgwụ ndị sịntetik, ewezuga na ha adịghị arụ ọrụ megide ụmụ ahụhụ ndị a na-agbanwe agbanwe, na-ebute ihe ize ndụ dị ukwuu na ahụike mmadụ na gburugburu ebe obibi," Beesigamukama na-adọ aka ná ntị. "Ọ dị oke mkpa na anyị na-ebute ụzọ mmepe na nnabata nke usoro ndị ọzọ na-adigide iji chekwaa ma nrụpụta ọrụ ugbo na nguzozi nke gburugburu ebe obibi."
N'agbanyeghị nsogbu a na-arị elu, oku a na-akpọ maka ime ihe na-ekwughachi nke ọma. Oge eruola maka ndị na-eme ihe n'ofe ụdị ọrụ ugbo ka ha dịrị n'otu n'ịchụso ihe ngwọta ọhụrụ, dị ọnụ ahịa na gburugburu ebe obibi. Naanị site na mgbakọ ọnụ na ntinye aka na-enweghị mgbagha ka anyị ga-esi kwụsị oke mbibi ma nweta ọdịnihu na-agbanwe agbanwe maka ngalaba ọrụ ugbo Kenya.
Mwakpo nke ụmụ ahụhụ ala na-etinye ihe egwu dị egwu n'ubi akwụkwọ nri Kenya, na-egosi mkpa ọ dị ngwa ngwa maka atụmatụ nlekọta na-adịgide adịgide. Ka ndị ọrụ ugbo na-akpa obere obere na-alụso nsogbu dị egwu nke ụdị ndị na-akpa ike na oke ahụhụ nke ihu igwe na-ebute, mbọ niile dị mkpa iji mepụta ngwọta dị mma, na gburugburu ebe obibi nke na-echekwa ndụ ọrụ ugbo ma na-echekwa iguzosi ike n'ezi ihe nke gburugburu ebe obibi nke mpaghara ahụ.